فهرست مطالب
دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد برای فارغ‌التحصیلی و دریافت مدرک، باید به گذراندن واحدی به نام پایان نامه و ارائه آن بپردازند. انجام پایان نامه یکی از مهم‌ترین بخش‌های تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد بوده و گاهی حتی به عنوان مشکل‌ترین مرحله تحصیلی در ارشد از آن یاد می‌شود. مراحل نوشتن پایان نامه اصول و قوانین خاصی داشته و رعایت آن برای هر دانشجو در هر دانشگاهی الزامی است. فصل های پایان نامه ارشد مختلف است و هر فصل آن از مقدمه، ارائه مطلب اصلی و نتیجه‌گیری تشکیل شده است. در ادامه فصل های پایان نامه ارشد را بیان کرده و ساختار هر فصل را توضیح خواهیم داد.
فصل های پایان نامه ارشد
آخرین بخش دوره کارشناسی ارشد، تهیه و ارائه پایان نامه است که بر اساس آن دانشجو باید در یک موضوع خاص مربوط به رشته تحصیلی خود تحت نظر استاد راهنما، به پژوهش بپردازد. پس از انتخاب موضوع پایان نامه و تایید آن توسط استاد راهنما و گروه آموزشی، دانشجو موظف است کار بر روی موضوع خود را آغاز کند و گزارش پیشرفت کار را به رویت و تایید استاد راهنما برساند.
مهم‌ترین بخش در تحصیلات تکمیلی، به عنوان فعالیت علمی و پژوهشی رشته‌های مختلف، نگارش پایان نامه است. اگر دانشجویان بتوانند پایان نامه را به خوبی تنظیم کنند، روش علمی و زمینه تخصص خود را مشخص کرده و برای ورود به عرصه‌ی دانش و تحقیقات علمی آماده می‌شوند. دانشجو موظف است بر اساس اصول و چارچوبی که در بخش اصول نگارشی شیوه‌نامه تدوین پایان نامه دانشگاه خود ذکر شده، طرح خود را ارائه دهد. زمینه، موضوع انتخابی و رشته دانشجو، ممکن است در تغییرات نگارش پایان نامه موثر باشد. در حالت کلی هر پایان نامه باید دارای مقدمه، متن و ارجاعات باشد.
- در بخش مقدمه، دانشجو مسائلی مانند طرح مسئله، موضوع تحقیق، سوالات اصلی و فرعی پژوهش، ضرورت آن و نتایج و اهداف را مطرح می‌کند.
- در بخش میانی پژوهش، فصل‌های اصلی تحقیق، به ترتیبی که در طرح اولیه و ثبت شده توافق شده است، ارائه می‌شود.
- در فصل پایانی، باید به جمع‌بندی و نتیجه‌گیری پرداخته شود. این یک ساختار کلی از فصل های پایان نامه ارشد است.
پایان نامه ارشد چند فصل دارد؟
ساختار کلی پایان نامه ارشد در اکثر دانشگاه‌های کشور ما یکسان است اما ممکن است نگارش و تعداد فصل‌ها در رشته‌های مختلف تفاوت اندکی با یکدیگر داشته باشند. تعداد فصل‌های پایان نامه ارشد به رشته و دانشگاه محل تحصیل شما مرتبط است ولی بر اساس ساختار کلی پایان نامه، دانشجوی ارشد موظف به نوشتن پایان نامه در 5 یا 6 فصل است. فصل‌های پایان نامه هر یک به صورت مجزا نگارش شده و موضوعات آن عبارتند از:
- مقدمه
- مرور ادبیات و پیشینه پژوهش
- روش تحقیق
- تجزیه و تحلیل داده‌ها
- نتیجه گیری
- منابع
ساختار کلی پایان نامه به این شکل است که به غیر از چکیده، پنج فصل دارد که هر کدام از این بخش‌ها قسمتی از تحقیق شما را ارائه می‌دهد. در ادامه توضیح خواهیم داد که هر فصل پایان نامه به چه موضوعی می‌پردازد.
چکیده پایان نامه
چکیده پایان نامه را شامل جنبه‌های اصلی و مهم موضوع پایان نامه می‌دانند و به‌طور معمول از 300 کلمه تشکیل شده است. در چکیده باید هدف کلی تحقیق، مسئله، یافته‌های اصلی پژوهش، روش تجزیه و تحلیل و کلمات کلیدی ذکر شود. چکیده از فصل‌های پایان نامه نبوده و پیش از فصل اول، برای آشنایی کلی مخاطب با موضوع و یافته‌های تحقیق ارائه می‌شود.
فصل اول پایان نامه: مقدمه
فصل اول پایان نامه اهمیت زیادی دارد، زیرا نه تنها به عنوان فصل مقدمه شناخته می‌شود، بلکه به بیان مسئله اصلی تحقیق، ضرورت پایان نامه، سوالات، موانع و محدودیت‌های تحقیق، فرضیه‌ها و توصیف عبارات پایان نامه می‌پردازد.
مقدمه پایان نامه سبب می‌شود تا مخاطب محتوای کلی پایان نامه و علت نگارش آن را درک کند. می‌توان گفت این بخش از فصل های پایان نامه ارشد، به‌گونه‌ای مخاطبان را در مورد ضرورت انجام پایان نامه شما متقاعد می‌سازد.
فصل دوم پایان نامه: پیشینه پژوهش
فصل دوم در دو بخش تالیف شده و بخش اول آن به مبانی نظری پژوهش و بخش دوم به پیشینه پژوهش می‌پردازد. در قسمت مبانی نظری تحقیق، نویسنده به بیان تئوری‌های حاکم بر متغیرهای اصلی تحقیق می‌پردازد. یعنی به صورت جداگانه نحوه شکل‌گیری متغیرها و علت این شکل‌گیری را بیان می‌کند.
در بخش دوم این فصل که شامل پیشینه تحقیق است، نویسنده به معرفی تحقیقاتی می‌پردازد که به نوعی با متغیرهای اصلی پژوهش شما مرتبط است. پیشینه پژوهش باید به ترتیب اولویت زمانی نوشته شود یعنی تحقیقات مرتبط را بر اساس سال انتشارشان در نظر گرفته و نام نویسنده، عنوان پژوهش، متغیرهای اصلی، فرضیات و نتایج کسب شده برای هر کدام را ذکر کنند.
پژوهش شما در این فصل نشان می‌دهد که شما از این تحقیقات مرتبط با موضوع‌تان چه مطالبی را فرا گرفته‌اید. از این طریق نویسنده اهمیت موضوع پایان نامه خود را پررنگ‌تر نشان می‌دهد.
فصل سوم پایان نامه: طراحی و روش تحقیق
طراحی و روش تحقیق، فصل سوم از فصل های پایان نامه ارشد است. در این فصل روش تحقیق و ابزار به کار رفته در پایان نامه شما ذکر می‌شود. در بخش سوم از پایان نامه، شما جزئیاتی از آزمایش‌ها و تحقیقات خود را در اختیار مخاطب قرار می‌دهید تا آن‌ها را بررسی کرده و در صورت علاقه‌مند بودن به موضوع، تحقیقات شما را ادامه دهد. این بخش کمک می‌کند تا مخاطب اعتبار تحقیقات را تشخیص داده و ارزیابی کند که این روش برای پاسخ دادن به سوالات پژوهش مورد نظر مناسب است یا خیر؟
فصل چهارم پایان نامه: نتایج کسب شده و تجزیه و تحلیل آن
یکی از مهم‌ترین فصل های پایان نامه ارشد این بخش بوده و یافته‌های پژوهش، نتیجه‌گیری جزئی تحقیق و پیشنهاد طرح برای پژوهشگران آینده را نشان می‌دهد. آزمایش‌ها انجام شده و نتایج خام به دست آمده است. همچنین در این بخش روش‌های مختلف آماری از تجزیه و تحلیل نتایج قرار داده می‌شود. برای درک بهتر این فصل باید از تصاویر، نمودار و جدول‌ها استفاده کرد. همچنین باید مهم‌ترین اطلاعات مربوط به هر کدام از آمارها در متن قرار داده شود.
اگر تحقیق شما شامل جدول می‌شود، سعی کنید آن را در یک صفحه قرار داده، تا مخاطب آن را به‌طور کامل درک کند. فراموش نکنید که جداول و تصاویر را به صورت خلاصه توضیح دهید و از توضیح موارد غیر ضروری پرهیز کنید.
فصل پنجم پایان نامه: نتیجه‌گیری
در این فصل باید به بحث و بررسی نتایجی بپردازید که در بخش‌های پیشین پایان نامه به آن‌ها پرداخته‌اید. دقت داشته باشید که در این بخش نباید اطلاعات و داده‌های جدید بسازید. باید نتایج کسب شده را به گونه‌ای توضیح دهید که نکات اصلی پژوهش شما را در برگیرد و آن‌ها را توصیف کند. در نهایت خلاصه‌ای از پژوهش و یافته‌های خود را توضیح می‌دهید.
فصل ششم پایان نامه: منابع
در آخر فصل های پایان نامه ارشد، برخی یک فصل را به منابع اختصاص داده و در بعضی موارد این قسمت را به عنوان فصلی مجزا نمی‌شناسند. تمام منابع مورد استفاده در پایان نامه و منابعی که به آن‌ها استناد شده است، باید در این قسمت ذکر شود. این کار که به منظور رعایت قوانین و احترام به تلاش‌های محققان صورت می‌گیرد، موجب جلوگیری از سواستفاده از آثار و تحقیقات دیگر پژوهشگران می‌شود.
جمع‌بندی
پایان نامه برای فارغ‌التحصیل شدن در مقطع کارشناسی ارشد لازم است. برای نوشتن پایان نامه باید اصول و قوانین نگارش آن را رعایت کنید و مراحل مختلفی را از زمان انتخاب موضوع تا دفاع از پژوهش طی کنید. ساختار کلی پایان نامه معمولاً در سراسر کشور یکسان است ولی ممکن است با اندک تفاوتی در نگارش، تعداد فصل و میزان صفحات در دانشگاه‌های مختلف انجام شود. بنابراین برای نوشتن و فصل بندی پایان نامه خود حتم از شیوه‌نامه ارائه شده در دانشگاه خود استفاده کرده و برای نگارش هر فصل خود با استاد راهنما مشورت کنید.
هر دانشگاه یک شیوه‌نامه و یا دفترچه راهنمای کلی نگارش پایان نامه دارد که توسط سایت و یا آموزش دانشگاه، در اختیار دانشجویان قرار می‌گیرد. در این شیوه‌نامه تمامی اصول نگارشی، تعداد فصل‌های پایان نامه، محدود صفحات، ویراستاری و حتی تعداد نسخه چاپی ذکر شده است. هر دانشجو برای دانستن اینکه پایان نامه مورد تایید دانشگاه محل تحصیلش چند فصل دارد باید این شیوه‌نامه را مطالعه کند. امیدواریم این مطالب در مورد فصل های پایان نامه ارشد مورد توجه شما قرار گرفته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص پایان نامه و روش انجام آن، می‌توانید به سایت علم پژوه مراجعه کنید.