در انتخاب کلیدواژه پایان نامه باید به چه نکاتی توجه کرد؟

اگر تجربه مطالعه پایان‌نامه یا مقالات پژوهشی که به صورت اصولی نگارش شده باشند را داشته باشید، احتمالا متوجه وجود کلماتی در انتهای چکیده شده‌اید. این کلمات در اصطلاح کلیدواژه، کلمات کلیدی یا کلید واژگان نامیده می‌شوند و نقش اصلی در محتوا یا مقاله علمی را دارند و مقاله بر پایه آن‌ها تدوین می‌شود. تعداد کلمات کلیدی به حجم و موضوع مقاله بستگی دارد. اگر کل مقاله موضوعی یکپارچه داشته باشد، کلمات کلیدی کمتر و اگر چند موضوع بررسی شده و در نهایت نتیجه‌گیری کلی انجام شود، چندین کلید واژگان در مقاله وجود خواهد داشت. در این مطلب قصد بررسی اهمیت این کلمات در پایان‌نامه و نحوه انتخاب آن‌ها را داریم.

کلیدواژه چیست؟

در انتهای چکیده پایان نامه یا مقالات علمی پژوهشی، تعدادی کلمه وجود دارند که با موضوع پایان‌ نامه هم معنی هستند و به آن اشاره می‌کنند. این کلمات به منظور کمک به خوانندگان برای درک بهتر موضوع و مفهوم مقاله استفاده می‌شوند. در واقع یک نمای کلی از مقاله و چیزی که در ادامه مطالعه می‌شود را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کنند تا خواننده با تصویرسازی در مورد آن‌ها، یک ذهنیت نسبی در مورد پایان‌نامه یا مقاله داشته باشد.

واژه‌های کلیدی یا کلید واژگان‌ها بسته به حجم مقاله و محتوای آن از 3-6 عدد متغیر هستند اما در بیشتر مقالات نهایتا از 5 واژه کلیدی استفاده می‌شود. انتخاب و استفاده از این واژگان اصولی دارد که با توجه به اهمیت آن‌ها در تصویرسازی مقاله باید به این اصول توجه جدی داشت.

نقش کلید واژه در مقاله چیست؟

همان‌طور که گفته شد با مشخص کردن کلید واژه ها در انتهای چکیده، موضوع کلی مقاله برای خوانندگان مشخص می‌شود. برای مثال اگر با کلماتی مانند رسانه‌های گروهی، مذهب و روابط دختر و پسر در انتهای چکیده یک مقاله مواجه شوید، متوجه خواهید که این مقاله در مورد تاثیر رسانه‌های گروهی در روابط دختر و پسر و بررسی دیدگاه‌های مذهبی در این مورد است. بنابراین اولین کاربرد کلیدواژه را می‌توان همین موضوع یعنی، ایجاد ذهنیت اولیه و تصویرسازی در مورد مقاله برای مخاطب و خواننده عنوان کرد.

دیگر کاربرد کلمات کلیدی در انتهای مقاله جستجو در مورد مقالات مختلف براساس آن‌ها است. برای درک بهتر این کاربرد هم مثالی می‌زنیم. تصور کنید که به دنبال موضوعی مانند نقش اعتیاد در روابط میان اعضای خانواده هستید، کلید واژگان در چنین مطلبی اعتیاد در خانواده، ارتباط اعتیاد با روابط خانوادگی و… است که با جستجوی چنین کلماتی به مقاله مورد نظر هم دست پیدا می‌کنید.

نکات کلی در استفاده از کلید واژه

چند نکته کلیدی در زمینه انتخاب و استفاده واژگان اصلی یا کلیدواژه‌های مقاله وجود دارد که در اینجا به طور مختصر آن‌ها را عنوان خواهیم کرد. این نکات عبارتند از:

• کلیدواژه‌ نشان‌دهنده محتوای مقاله است، بنابراین در انتخاب آن‌ها باید به موضوع کلی مقاله توجه کرد.
• بهتر است نهایتا از 5 کلمه کلیدی در مقاله استفاده کرد اما به تناسب موضوع می‌توان این تعداد را تا 6 ارتقا داد.
• کلید واژگان باید از واژه‌های اصلی و کلماتی باشند که در مقاله استفاده شده‌اند.
• لزومی به استفاده از کلید واژگان در عنوان و چکیده نیست؛ اما وجود آن در بدنه مقاله الزامی است.
• جداسازی کلمات کلیدی در انتهای چکیده مقاله با «؛» انجام می‌شود.

اصول انتخاب کلیدواژه پایان نامه

پس از بررسی کلی نکاتی که در انتخاب و استفاده از کلمات کلیدی حائز اهمیت هستند و باید به آن‌ها توجه داشت، به اصول انتخاب این کلمات می‌رسیم. نکات گفته شده در بالا قوانین استفاده از کلمات کلیدی در مقاله هستند؛ اما این موضوع که چه کلماتی برای استفاده به عنوان کلید واژگان کاربرد مفیدی دارند و بیشترین تاثیر در خوانندگان را خواهند داشت، همواره دغدغه پژوهشگران و نویسندگان مقالات علمی است. به خصوص در مورد مقالات علمی – پژوهشی بین‌المللی که با هدف ثبت در ژورنال‌های معتبر نگارش می‌شوند، انتخاب صحیح کلمات از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در ادامه چند اصل مهم در انتخاب این کلمات را عنوان می‌کنیم که با در نظر گرفتن آن‌ها، بهترین کلمات را برای مقاله خود انتخاب خواهید کرد. این اصول به شرح زیر هستند:

انتخاب کلمات در زمان مطالعه اولیه

گام اول برای شروع پژوهش علمی، مطالعه در مورد موضوع مورد نظر است. به منظور انتخاب بهترین کلمات کلیدی جهت استفاده در مقاله علمی، بهتر است بعضی از کلمات را در همین مرحله انتخاب کرد. به عبارت دیگر در صورتی که حین جستجو و مطالعه در مورد موضوع مورد نظر خود برای پایان‌نامه به کلمه خاصی برخوردید بهتر است این کلمه را به عنوان کلیدواژه مقاله خود یادداشت کنید و در نظر داشته باشید. در بیشتر موارد یک یا چند مورد از کلمات کلیدی متن، واژه‌هایی هستند که در تحقیق اولیه انتخاب شده‌اند.

مطابقت کلیدواژه پایان نامه با سرفصل‌ها

همان‌طور که گفته لزومی برای استفاده از کلمات کلیدی در عنوان مقاله یا چکیده نیست اما بهتر است کلماتی را انتخاب کنید که با سرفصل‌های مقاله هماهنگی داشته باشند. در واقع صرف وجود کلمه کلیدی در متن و بدنه مقاله باعث کاربردی بودن آن نمی‌شود و این کلمه علاوه بر استفاده از متن باید با سرفصل‌ها تناسب داشته باشد.

تعادل در انتخاب کلیدواژه

برخی از افراد تصور می‌کنند که اگر کلمه کلیدی انتخابی آن‌ها بیش از اندازه خاص و عجیب باشد، تاثیر کلمه در کاربر بیشتر خواهد شد، در صورتی که این‌طور نیست و کلمه انتخابی باید به موضوع کلی متن مرتبط باشد. به علاوه انتخاب کلمات عمومی هم صحیح نیست و باید تعادل در این زمینه رعایت شود. برای مثال در صورتی که موضوع تحقیق شما، مباحث قرآنی است انتخاب کلمه‌ای مانند قرآن کریم مناسب نیست؛ زیرا این کلمه بیش از اندازه عمومی است و طیف وسیعی از موضوعات را شامل می‌شود. همچنین کلمه‌ای مانند کرامت قرآن نیز صحیح نیست؛ زیرا اصطلاحی خاص و بی‌ارتباط به مباحث قرآنی است و به مطلبی دیگر یعنی ارزش و اعتبار قرآن اشاره دارد.

انتخاب کلمه کلیدی پس از پایان نگارش

همان‌طور که گفته شد این امکان وجود دارد که کلمات کلیدی مقاله را در زمان تحقیقات اولیه مشخص کرد اما این کار نیاز به مهارت و تجربه در مقاله‌نویسی و انتخاب کلمات کلیدی دارد. افراد مبتدی مانند دانشجویانی که تنها تجربه آن‌ها از مقاله نویسی، نگارش پایان‌نامه است توانایی انجام این کار یعنی انتخاب کلیدواژه در زمان جستجو و تحقیق را ندارند. این افراد می‌توانند کلمات کلیدی مقاله خود را پس از پایان مقاله و مرور و بررسی آن انتخاب کنند. به منظور انتخاب واژگان کلیدی به این صورت، ابتدا باید مقاله را به اتمام رساند و پس از انجام این کار یک یا چند بار مرور کرد و بعد از مرور دقیق شروع به استخراج کلیدواژه‌ها کرد.

انتخاب چندین کلیدواژه پایان نامه

به منظور انتخاب بهترین کلمه کلیدی برای مقاله خود، چندین کلمه را در نظر بگیرید و سپس از میان آن‌ها بهترین کلمات و واژگان کلیدی را انتخاب کنید. این کار هم برای افراد مبتدی پیشنهادی مناسب است تا از طریق آن به مرتبط‌ترین کلمات دست پیدا کنند. برای مثال اگر قصد استفاده از 3 کلمه کلیدی در انتهای چکیده را دارید حداقل 10 کلمه انتخاب کنید و سپس از میان‌ آن‌ها 3 مورد را نهایی کنید.

سخن پایانی

انتخاب کلیدواژه مناسب در پایان‌نامه اهمیت زیادی دارد، زیرا برداشت اولیه خواننده از پایان‌نامه یا مقاله به آن‌ها بستگی دارد. به عبارت دیگر مطالعه کلیدواژه‌ها بعد از چکیده، ذهنیت اولیه را در خواننده ایجاد می‌کنند و یک شکل کلی از پایان‌نامه و مقاله در ذهن او ترسیم می‌کنند. در این مطلب از علم پژوه تلاش کردیم تا مهم‌ترین نکاتی که به انتخاب این کلمات کمک می‌کنند را توضیح دهیم. با این حال جهت کسب اطلاعات و راهنمایی‌های بیشتر در مورد انجام پایان‌نامه و خدماتی مانند سفارش مقالات پژوهشی می‌توانید با ما در تماس باشید.